Այսօր ես դասընկերներիս հետ գնաց էլ էի Երկրաբանական թանգարան։ Այնտեղ տեսանք սառցադաշտային փղի ոսկորներ, որը թանգարան է բերվել անցյալ դարի սկզբներին։ Այնտեղի գիդ ընկեր Ռուբենը մեզ շատ մանրամասն պատմեց թանգարանային նշուշների մասին, ներկայացրեց թանգարանի պատմություն։ Նա ասաց, որ երկրաբանական թանգարան բերված ամենաառաջին կենդանու ոսկրերը եղել է սառցադաշտային փղի ոսկրերը։ Նաև նա պատմեց, թե ոնց է քարը ստեղծվու՞մ։ Ես ձեզ կպատմեմ։ Երբ լավան թափվում է, հետո սառչում դառնում է քար։
ալյումին, երկաթ, ոսկի, գոլորշի, ջուր, նավթ, թթվածին, արծաթ, փայտ, ապակի
Պինդ – ալյումին, երկաթ, ոսկի, արծաթ, փայտ, ապակի:
Հեղուկ – ջուր, նավթ:
Գազային – գոլորշի, թթվածին:
Գետերը կամ լճերը մեզ համար տալիս են հոսանք,ձկնորսություն և այլն։
Մեծ լճերր ծառայում են նաև նավարկության համար՝ դրանցով տեղափոխում են բեռներ ու մարդկանց:
Երկրի մակերևույթի վրա թափվող մթնոլորտային տեղումների մի մասը ներծծվում է, մի մասը’ գոլորշանում, իսկ մնացածը սկսում է հոսել փոքր առվակների տեսքով, որոնք, միանալով իրար, կազմում են գետակներ և գետեր:
Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը։
Երկրի մակերևույթի այն ձգված գոգավորությունը, որի ցածրադիր մասով հոսում է գետը, կոչվում է գետահովիտ, իսկ գետահովտի ամենացածր մասը’ հուն:
Այն տեղը, որտեղից սկիզբ է առնում գետը, կոչվում է ակունք: Ակունք կարող են լինել աղբյուրը, լիճը: Օրինակ’ Սևանա լիճը Հրազդան գետի ակունքն է:
Այն տեղը, որտեղ գետը թափվում է մեկ ուրիշ գետի, լճի, ծովի մեջ, կոչվում է գետաբերան: Օրինակ’ Հրազդանի գետաբերանն Արաքս գետն է:
Գլխավոր կամ մայր գետին աջից ու ձախից միացող գետերը, գետակները, առվակները կոչվում են վտակներ:
Գետերը լինում են լեռնային և հարթավայրային:
Լեռնային գետերին բնորոշ են նաև սահանքները և ջրվեժները, որոնք նույնպես առաջանում են ջրի քայքայիչ աշխատանքի հետևանքով:
Սահանքները գետի հունի ծանծաղ, քարքարոտ տեղամասերն են, որոնք վտանգավոր են նավարկության համար:
Ջրվեժները գետի հունի խզված, աստիճանակերպ տեղամասերն են, որտեղից ջուրը գահավիժում է ներքև: Աշխարհի ամենաբարձր ջրվեժը’ Անխելը, ունի 1054 մ բարձրություն և գտնվում է Հարավային Ամերիկայում: Մեր երկրում հայտնի ջրվեժներից են Ջերմուկը (60 մ), Շաքին (18 մ):
Գետերի սնումը: Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են անձրևաջրերը, ձյան և սառցադաշտերի հալոցքային ջրերը, ստորերկրյա ջրերը: Անձրևաջրերով սնվող գետերից հայտնի են Ամազոնը, Կոնգոն: Ձնհալքային սնում ունեն Օբը, Ենիսեյը: Սառցադաշտերի հալոցքային ջրերից են սնվում բարձր լեռնային գետերը’ Ամուդարյա, Սիրդարյա: Ստորերկրյա սնմամբ գետերը հիմնականում գտնվում են հրաբխային շրջաններում և համեմատաբար փոքր են: Տիպիկ ստորերկրյա սնմամբ գետ է Սևջուրը’ Հայաստանում:
Ամեն տարի նույն սեզոնին, որոշակի ժամանակով, գետի ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հորդացում: Օրինակ’ Հայաստանում գետերը հորդանում են գարնանը:
Գետի ջրի մակարդակի հանկարծակի, կարճատև բարձրացումը’ տեղատարափ անձրևներից կամ ինտենսիվ ձնհալքից, կոչվում է վարարում:
Չորային շրջաններում, շատ հաճախ, վարարման հետևանքով գետի ջրի մեջ ավելանում է կոշտ նյութի քանակը, և առաջանում է սելավ: Վարարումներ և սելավներ շատ են դիտվում նաև Հայաստանում’ պատճառելով մեծ վնասներ:
Հարցեր և առաջադրանքներ
Ի՞նչ է գետը:
Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը։
Ի՞նչ մասերից է բաղկացած գետային համակարգը:
Գետային համակարգը բաղկացած է՝ գետահովտից, հունից և ակունքից։
Գետերի սնման ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:
Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են անձրևաջրերը, ձյան և սառցադաշտերի հալոցքային ջրերը, ստորերկրյա ջրերը:
Ի՞նչ տարբերություն կա հորդացման և վարարման միջև:
Ամեն տարի նույն սեզոնին, որոշակի ժամանակով, գետի ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հորդացում:
Գետի ջրի մակարդակի հանկարծակի, կարճատև բարձրացումը’ տեղատարափ անձրևներից կամ ինտենսիվ ձնհալքից, կոչվում է վարարում:
շինանյութ վառելիք մետաղ թանկարժեք քար
կավ նավթ պղինձ ալմաստ
մարմար կրաքար ոսկի զմրուխտ
ավազ քարածուխ արծաթ փիրուզ
տուֆ բնական գազ երկաթ օպալ
բազալտ ալյումին
1.Տեղադրիր քո ուսումնական բլոգի բնագիտության բաժնի հղումը։
Բնագիտության բաժին
2.Առանձնացնել այն նախագծերը, որին մասնակցել ես: Որն էր ավելի առանձնացված քեզ համար, ինչու։
Ընկեր Իվետայի հետ մենք սարգել ենք հեռախոս բաժակից և թելից։
Ինձ համար ամենահետաքրքիրը այս փորձն է որովհետև ես չէի հավատում թե ոնց կարող է թելով և բաժակով կարելի է սարգել հեռախոս։
3.Ստացած գիտելիքներդ կկարողանա՞ս օգտագործել քո առօրյայում, կենցաղում, շրջապատում, այգում։ Բեր օրինակներ պատումի ձևով։ Իմացել եմ, որ երկրակնդի վրա հինգ մայրցամաք կա։
Ես շատ ու շատ տեղեկություններ հավաքեցի այդ դասերի շնհորիվ իմացա թե, որ մայրցամաքում ինչ կենդանիրեր կան կամ ինչ բույսեր կան։
4.Մասնակցությունը բնագիտական ֆլեշմոբին, նշեք թվով (սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր, դեկտեմբեր) Ես միշտ բոլոր ֆլեշմոբերին մասնակցել եմ ու մասնակցելու եմ։
5.Ինչ առաջարկներ ունես հունվարյան ճամբարի վերաբերյալ։
Ես առաչարկ չուն եմ
6. Որ ուսումնական նյութը կառանձնացնեիր, որը քեզ ավելի հետաքրքրեց։
Ինձ ամենահետաքրքիր նյութը հետաքրքրեց Աֆրիկայի մասին պատումը։
Որն է աշխարհի ամենաերկար գետը և որ մայրցամաքում է գտնվում: Աշխարհի ամենաերկար գետը Նեղոսն է գտնվում է Աֆրիկայում։
Որն է ամենատաք մայրցամաքը և ինչ օվկիանոսներ են շրջապատում: Ամենատաք մայրցամաքը Աֆրիկա նրան շրջապատում են Անտլանտյան Օվկիանոսը և Ֆնդկական Օվկիանոսը։
Որն է ցուրտ մայրցամաքը և ինչ օվկիանոսներ են շրջապատում: Ամենացուրտ մայրցամաքը Անտակտիդան է նրան շրքափակում են խաղաղ Օվկիանոսը, Հնդկական Օվկիանոսը և Անտլանտյան Օվկիանոսը։
Որն է ամենափոքր մայրցամաքը և ինչ օվկիանոսներ են շրջապատում: Ամենափոքր մայրցամաքը
Ավստրալիան է նրան շրջապատում են խաղաղ Օվկիանոսը, Հնդկական Օվկիանոսը։
Որ մայրցամաքն է ամենաուշը հայտնաբերվել: Անտակտիդա
Մեծից փոքր թվարկել մայրցամաքները և օվկիանոսները: Եվրասիա,Աֆրիկա,Հյուսիսային Ամերիկա,Ֆարաֆային Ամերիկա,Անտակտիդա և Ավստրալիա։
Խաղաղ Օվկիանոս,Ատլանդիան Օվկիանոսը,Հնդկական Օվկիանոս,Հյուսիսային Սառուցյալ։
Որն է աշխարհի ամենաբարձր լեռնագագաթը և որ մայրցամաքում է գտնվում:
Որ մայրցամաքի, որ աշխարհամասում է գտնվում մեր ծննդավայրը:
Որն է ամենաբարձր ջրվեժը և որ մայրացամաքում է գտնվում:
Որն է ամենամեծ կղզին և որ մայրցամաքին է այն պատկանում:
Հարավային Ամերիկայում, որ ձևով նման է եռանկյան, ընդամենը 12- անկախ երկիր կա, նաև Գվիանան, որը պատկանում է Ֆրանսիային:
Հարավային Ամերիկայում կան անապատներ, բարձրաբերձ լեռներ, իսկ Վենասուելայում` Հուրոն գոտի վրա գտնվում է աշխարհի ամենաբարձր ջրվեժը` Անխելը, որն ունի (1054 մ) մետր բարձրություն: Մայրցամաքի ամենամեծ պետությունը Բրազիլիան է։ Հարավային Ամերիկայի ամենաբարձր լեռը Ակոնկագուան է, 6.960 մետր բարձրությամբ, որը գտնվում է Արգենտինայում: Արգենտինայում է գտնվում նաև մայրցամաքի ամենամեծ անապատը՝ Պատագոնիան Ամենաերկար գետը Ամազոնն է, որը հիմնականում հոսում է Բրազիլիայի տարածքով, ընդհանուր երկարությունը կազմում է 6.440 կիլոմետր։ Ամազոնում են գտնվում պիրանյա ձկները և հսկա ալիգատոր-։
Հյուսիսային Ամերիկան մեծությամբ 3-րդ մայրցամաքն է: Այնտեղ կա 3 խոշոր պետություն՝ Կանադա, ԱՄՆ, Մեկսիկա:
Այս խոշոր մայրցամաքում ավելի քան 20 երկիր կա։ Ամենամեծ պետությունը Կանադա է: Ամենամեծ քաղաքը Մեխիկուլ է: Ամենաբարձր լեռնագագաթը Մաք Քինլին է է, գտնվում է Միացյալ Նահանգների Ալյասկա նահանգում: Այս մայրցամաքի ամենամեծ լիճը վերին լիճն է, գտնվում է Միացյալ Նահանգների և Կանադայի միջև, իսկ ամենամեծ անապատը Մեծ Ավազանն է , որը գտնվում է Միացյալ Նահանգներում: Ամենաերկար գետը Միսիսիպին է, որն ունի 6019 կիլոմետր երկարություն: Ամենամեծ կղզին Գրենլանդիան է:
Միսիսիպին է անապատը աշխարհի ամենաչոր վայրն է:
Անդերն աշխարհիաշխարհի ամենաերկար լեռնաշղթան է:
Սուպե հովիտըաշխարհի հին քաղաքակրթություններից մեկի հայրենինքն է:
Ամազոնը աշխարհի ամենաջրառատ գետն է։
Եվրասիա մայրցամաքն իր մեջ է ներառում երկու աշխարհամաս. Եվրասիա և Ասիա:
Ասիայում են ապրում ամենագեղեցիկ թռչունը`սիրամարգը, և հնդկական փիղը:
Այս մայրցամաքում կա մոտ 90 պետություն, որոնց թվում ամենափոքր պետությունը`Վատիկանը, և ամենամեծ պետությունը` Ռուսաստանի Դաշնությունը:
Այստեղ են գտնվում աշխարհի ամենաբարձր գագաթը`Ջոմոլունգման, և ամենախոր լիճը` Բայկալը:
Նարեկ Սուքիասյանի բլոգ 